Dolaşım sistemi olarak da bilinen kardiyovasküler sistem, kalbi, arterleri, damarları, kılcal damarları ve kanı içerir. Kalp, kanı vücutta hareket ettiren pompa olarak işlev görür. Arteriyel dolaşım kanı kalpten vücuda iletir ve venöz dolaşım onu kalbe geri taşır. Kılcal damarlar, kan ve vücut dokuları arasında madde alışverişinin gerçekleştiği arteriyel ve venöz dolaşımın arayüzündeki küçük kan damarlarıdır. Kardiyovasküler sistem yaşam için gerekli olan bazı önemli işlevlere hizmet eder.
Oksijen ve Karbondioksit Taşınması
Vücuda oksijen verilmesi kardiyovasküler sistemin en temel işlevidir. Tüm hücreler oksijen gerektirmesine rağmen, beyin hücreleri en hassas olanıdır ve oksijenden yoksun bırakılırsa 3 dakika gibi kısa bir sürede ölmeye başlar. İnhalasyon sırasında hava akciğerlere girer ve oksijen hava keselerinden kan dolaşımına emilir. Bu oksijen açısından zengin kan kalpten arteryel dolaşıma pompalanır. Kılcal damarlarda oksijen kandan ve vücudun organ ve dokularının hücrelerine yayılır. Aynı zamanda, karbondioksit - hücreler tarafından üretilen bir atık ürün - kana emilir ve venöz dolaşım yoluyla akciğerlere taşınır. Oksijensiz bu kan akciğerlere ulaştığında, karbondioksit hava keselerinden yayılır ve daha sonra ekshalasyon yapılır. Bu döngü her nefesle ortaya çıkar.
Besin ve Atık Ürün Taşımacılığı
Besin maddelerinin vücuda verilmesi, kardiyovasküler sistemin bir başka kritik işlevidir. Yiyecekler mide ve bağırsaklarda sindirildikten sonra, bileşen besinleri kan dolaşımına emilir. Bu besinlere şekerler, yağlar, vitaminler, mineraller ve amino asitler adı verilen protein yapı taşları dahildir. Bu besinlerin her biri sağlıklı vücut fonksiyonu için hayati önem taşır. Örneğin, şeker glikozu enerji üretmek için vücudun birincil yakıtıdır ve amino asitler vücudun yeni hücreler üretmesini sağlar. Oksijen gibi, besinler de kan dolaşımından vücut hücrelerine kılcal damarlar yoluyla yayılır. Karbondioksite ek olarak, dolaşım sistemi metabolik atık ürünleri ve toksinleri alır ve vücuttan nihai olarak elimine edilmesi için onları karaciğere, böbreklere ve akciğerlere taşır.
Hastalıkların Korunması ve İyileşmesi
Dolaşım sistemi, hastalıklarla savaşan hücreler ve proteinler ve bağışıklık sisteminin habercileri için otoyol görevi görür. Beyaz kan hücreleri adı verilen bağışıklık sistemi hücreleri, istilacı mikropları aramak için vücudu devriye gezer. Bir enfeksiyon meydana gelirse, bu hücreler kan dolaşımından geçen ve daha sonra enfeksiyonla mücadele eden hücreleri enfeksiyon bölgesine taşıyan kimyasal alarm sinyalleri gönderir. Dolaşım sistemi ayrıca, yaralanma veya hastalık nedeniyle hasar görmüş dokuları iyileştirmek için hücreleri çeken kimyasal haberciler taşır.
Hormon Dağıtımı
Hormonlar, uzak organları etkileyen endokrin bezleri tarafından üretilen kimyasal habercilerdir. Kardiyovasküler sistem, endokrin bezleri ile hormonlar aracılığıyla kontrol ettikleri organ veya dokular arasında taşıma bağlantısı görevi görür. Örneğin, beyindeki hipofiz bezinde üretilen hormonlar, tiroid, yumurtalıklar ve testisler gibi diğer endokrin bezlerini kontrol eder ve çocukluk büyümesini yönlendirir. Benzer şekilde, pankreasta üretilen kan şekeri düşürücü hormon insülini, vücutta kan şekeri alımını ve kullanımını etkiler. Ve tiroid hormonları, dolaşım sistemi yoluyla vücut çapında iletilmeleri sayesinde hemen hemen her vücut organının ve dokusunun metabolik hızını etkiler.
Vücut Sıcaklığı Düzenlemesi
Vücut ısısı regülasyonu, kardiyovasküler sistemin sıklıkla gözden kaçan fakat önemli bir fonksiyonudur. İnsan vücudunun en iyi işlevi, sıkı bir şekilde düzenlenen nispeten dar bir sıcaklık aralığında gerçekleşir. Vücut ısısı yükselmeye başlarsa, vücut yüzeyine yakın kan damarları genişler ve boyutu artar. Bu, vücudun aşırı ısıyı ciltten atmasını sağlar. Tersine, vücut sıcaklığı düşerse, yüzey kan damarları vücut ısısını korumak için daralır. Kardiyovasküler sistem, vücut sıcaklığının birincil düzenleyicileri olarak vücudun terleme mekanizması ile uyumlu çalışır.
Değerlendiren: Tina M. St. John, MD
